Najstarszy kościół poświęcony Maryi

5 sierpnia wspominamy rocznicę poświęcenia rzymskiej bazyliki Najświętszej Maryi Panny. Po Soborze Efeskim w roku 431, na którym ogłoszono dogmat o Bożym macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny, papież Sykstus III (432-440) poświęcił Jej bazylikę wzniesioną w Rzymie na Wzgórzu Eskwilińskim. Później bazylika ta otrzymała nazwę Matki Bożej Większej (Sancta Maria Maior). Jest to na Zachodzie najstarsza bazylika poświęcona czci Najświętszej Maryi Panny.

Najstarsza świątynia, czy raczej jej ruiny poświęcona NMP znajduje się w Turcji w Efezie.  Św. Jan wraz z Maryją po opuszczeniu Jerozolimy udali się do Azji Mniejszej i zamieszkali na Wzgórzu Słowików, gdzie jest obecnie Domek Maryi. Tutaj Maryja, spędzała ostatnie dni swego życia.

Bardzo prawdopodobne, że na pamiątkę pobytu Maryi już na początku IV w. wzniesiono w Efezie wielką bazylikę noszącą Jej imię. W roku 431 w Efezie został zwołany sobór powszechny. Tu, w pierwszym na świecie kościele poświęconym Maryi Pannie, ogłoszono dogmat o Jej boskim macierzyństwie. Uznano, że jest ona Theotokos, czyli Matką Boga.

Św. Cyryl Aleksandryjski, biskup wygłosił w tej świątyni homilię, która zaczyna się słowami: „Patrzę na zgromadzenie czcigodnych biskupów, którzy stanęli tutaj z radością na wezwanie świętej Bogurodzicy zawsze Dziewicy Maryi. A chociaż uprzednio doznawałem wielkiego smutku, to jednak widok zgromadzonych tu świętych Ojców napełnił mnie radością. Tak wypełniła się wśród nas radosna zapowiedź psalmisty Dawida: ‘Oto jak dobrze i jak miło, gdy bracia mieszkają razem’.

Bądź przeto uwielbiona, Święta i Tajemna Trójco, która zgromadziłaś nas w tym kościele Maryi Bogurodzicy.  Bądź pozdrowiona, Bogurodzico Maryjo, czcigodny klejnocie świata, niegasnąca pochodnio, korono dziewic, berło prawdziwej wiary, świątynio niezniszczalna, mieszkanie Niezmierzonego, Dziewico i Matko, dzięki której w Ewangelii ‘błogosławionym’ nazywany jest Ten, ‘który przychodzi w Imię Pańskie’. Bądź pozdrowiona, któraś w dziewiczym swym łonie zamknęła Nieskończonego.